Rodzicom często towarzyszy przeświadczenie, że dziecko celowo ignoruje to, co się do niego mówi, nie przestrzega zasad, a nawet celowo wywołuje sytuacje, które mają doprowadzić rodzica do złości i frustracji. I choć przypisanie dziecku intencji celowego działania, chęci zrobienia „na złość” to często jeden z pierwszych odruchów w takiej sytuacji, to czy rzeczywiście jest tak, że dziecko robi to wszystko specjalnie?
„Nie, bo nie”
Częste „nie” słyszane z ust dziecka i przeciwstawianie się nakazom, poleceniom i zakazom wcale nie jest złą wolą dziecka i nie ma na celu doprowadzenia rodziców do szału, lecz jest to naturalny element dziecięcego rozwoju. Już w drugim roku życia dzieci przechodzą etap intensywnego kształtowania się autonomii i własnej tożsamości. Mówiąc „nie” rodzicowi, dziecko mówi „tak” sobie i w ten sposób dokonali zdolności do samostanowienia o sobie, jak również wyrażania własnych potrzeb, uczy się stawiać granice. To ważne umiejętności, potrzebne zarówno na etapie dzieciństwa, jak i w dorosłym życiu.
Dziecięca odmowa nie jest zatem przejawem dziecięcej złośliwości, ani celowej chęci zrobienia rodzicowi na złość, lecz jest bardzo ważnym etapem rozwojowym.
Czy dziecko naprawdę robi „na złość”?
Badania prowadzone nad funkcjonowaniem mózgu dowodzą, że u dzieci kora przedczołowa, czyli obszar mózgu odpowiedzialny za samokontrolę i ocenę konsekwencji, nie jest jeszcze dojrzała. W praktyce oznacza to, że dziecko nie potrafi jeszcze „przekalkulować wszystkiego na chłodno”, lecz działa impulsywnie, kierując się dziecięca ciekawością świata i chęcią eksploracji. Dziecko nie jest w stanie z premedytacją zaplanować celowych działań mających na celu zrobienie rodzicowi „na złość” czy sprawienie mu przykrości. Tak naprawdę, dzieci, a już szczególnie te młodsze, nie do końca rozumieją, że niektóre ich zachowania mogą wywoływać u rodzica złość czy frustrację.
Wielkie testowanie
Wiadomo już, że dziecięcy mózg nie jest na tyle rozwinięty, by celowo zaplanować doprowadzenie rodzica do frustracji. Skąd zatem u dzieci ten uśmiech i ten specyficzny błysk w oku pojawiający się, gdy robią coś, czego przed chwilą im zabroniono? To nic innego niż testowanie granic, sprawdzanie na ile można sobie pozwolić i jak zareaguje rodzic. Zachowując się w ten sposób dziecko sprawdza, jakie konsekwencje mogą wywołać jego działania. I nawet, jeżeli uśmiech na dziecięcej twarzy mógłby sugerować coś zupełnie innego, to nie jest to żadna przemyślana próba zmanipulowania rodzica i wyprowadzenia go z równowagi, ale kluczowy element rozwoju i mechanizm uczenia się, pozwalający dziecku zrozumieć otaczającą rzeczywistość.
Twoja reakcja ma znaczenie
Warto pamiętać też o tym, że sposób w jaki rodzic reaguje na zachowania dziecko, kształtuje jego umiejętność regulacji emocji i budowania relacji międzyludzkich. Dlatego, gdy u dziecka pojawiają się trudne zachowania, warto odsunąć myśli skupiające się na przypisywaniu dziecku złych intencji, a zamiast tego postawić jasne, zrozumiałe granice i działać konsekwentnie.
J ak zatem reagować na trudne zachowania dziecka?Przede wszystkim zachowaj spokój, bo dzieci uczą się przez obserwację. Jeżeli zatem rodzic reaguje impulsywnie, dziecko później będzie powtarzać i odwzorowywać ten wzorzec zachowania rodzica. Postaw granice, w prosty sposób zakomunikuj swoje oczekiwania. Jeżeli wielokrotnie powtarza ten sam schemat działania, podejmij działanie. Pamiętaj również o tym, by unikać krzyku i kar, bo te, choć pozornie działają, to tak naprawdę nie przynoszą rezultatu a dłuższą metę. Zamiast tego warto warto podstawić na modelowanie pożądanych zachowań i reakcji w danej sytuacji.
