Świadomość społeczeństwa w kwestii rozwoju dzieci jest coraz większa, a rodzice coraz uważniej obserwują swoje dzieci. I dobrze, ponieważ te uważne obserwacje nie tylko pozwalają na zakodowanie w pamięci ważnych momentów w rozwoju dziecka, ale też dają możliwość wychwycenia różnych niepokojących sygnałów w rozwoju i zachowaniu dziecka czy cech odróżniających dziecko od innych. Zdarza się, że te obserwacje wzbudzają u rodziców niepokój, sprawiając, że głowach pojawia się pytania „Czy moje dziecko powinno iść do psychologa?”, „Kiedy umówić się na spotkanie z psychologiem?”.
Właśnie, kiedy nadchodzi TEN moment, w którym rodzic faktycznie powinien zgłosić się z dzieckiem do psychologa? Co prawda, nikt nie jest w stanie określić konkretnej daty czy nawet ram czasowych, kiedy taka wizyta miałaby się odbyć, ale z pewnością istnieją przesłanki i wskazówki, dzięki którym rodzicowi łatwiej będzie zauważyć, że to ten „właściwy” moment na wizytę u psychologa dziecięcego.
Opóźniony rozwój
Dużo mówi się o tym, że każde dziecko rozwija się we własnym tempie i oczywiście jest to prawdą. Jednak, nie można zapominać o istniejących normach rozwojowych, które określają pewne widełki czasowe, w których dziecko powinno nabyć określone umiejętności. Oczywiście są to tylko pewne ramy, o których warto pamiętać, a nie sztywno się ich trzymać. Wiadomo, że jedne dzieci uczą się czegoś szybciej, a inne potrzebują na to nieco więcej czasu. Tu jest ta przestrzeń na indywidualność. Jednak, w przypadku dziecko wyraźnie nie nadąża za swoimi rówieśnikami lub przestaje robić postępy, trzeba zwrócić na to szczególną uwagę.
Jeżeli rozwój dziecka przebiega nieharmonijnie, a jakikolwiek jego obszar w rozwoju dziecka wzbudza niepokój, warto skorzystać ze wsparcia psychologa, do którego można się udać już z kilkumiesięcznym dzieckiem. Podczas takiego spotkania psycholog może ocenić rozwój psychoruchowy i zaobserwować poziom nacięcia mięśniowego, poziom wrażliwości na bodźce czy trudności ze skupieniem uwagi.
Niepokojące zachowania dziecka
Rozpoczęcie przedszkolnej przygody, pojawienie się rodzeństwa czy przeprowadzka to ważne i stresujące wydarzenia dla dzieci, które mogą realnie wpływać na sposób w jaki się zachowują. Ba, może nawet wpłynąć na to kłótnia z najlepszą koleżanką, zgubienie ulubionego pluszaka czy jakiekolwiek inne ważne dla dziecka wydarzenie. Warto jednak pamiętać, że te zmiany w zachowaniu dziecka i trudności w poradzeniu sobie z emocjami są chwilowe i wynikają z faktu, iż dziecko dopiero uczy się wyrażania emocji i radzenia sobie z nimi. W takich sytuacjach pomocne będzie wsparcie rodzica, rozmowa i nauka radzenia sobie z emocjami. Jednak, w przypadku, kiedy problemy z wyrażaniem emocji przybierają na sile, a zachowanie dziecka zmienia się lub pogarsza na przestrzeni czasu, warto zwrócić się do psychologa.
Trudne rozstania i zbyt długa adaptacja
Oczywistym jest, że rozstania nigdy nie są łatwe i początkowo mogą być one wyzwaniem. Jednak, z czasem dziecku powinno być coraz łatwiej rozstawać się z rodzicem i zostawać pod opieką innej osoby lub w placówce przedszkolnej. Jeżeli, mimo upływu czasu dziecko wciąż ma trudności z rozstaniem z rodzicem i adaptacją do placówki, warto porozmawiać z psychologiem, który może znaleźć źródło tego problemu.
Niepokojące objawy w obrębie zabawy
Zabawa to nie tylko podstawowa aktywność dziecka również moment, w którym dorosły może wychwycić wiele ważnych kwestii związanych z rozwojem dziecka i tym, co aktualnie ono przeżywa. Dziecięce zabawy mogą być cennym źródłem informacji i warto im się przyjrzeć.
Szczególną uwagę warto zwrócić na sytuacje, gdy zabawy wybierane przez dziecko są zbyt monotonne lub uproszczone, a także te, w których dziecko intensywnie reaguje na przerwanie mu zabawy i bardzo się denerwuje, również są ważnym sygnałem. Brak samodzielnej zabawy lub wręcz przeciwnie – spędzanie czasu wyłącznie na samotnej zabawie to również kwestia, której warto się przyjrzeć. Z psychologiem warto skonsultować się również wtedy, kiedy dziecko nie potrafi skoncentrować się na zabawie, stale się rozprasza.
Silne reakcje emocjonalne
Nie jest niczym nadzwyczajnym, że niektóre sytuacje mogą wzbudzić w dziecku silniejsze reakcje niż inne. Jednak, szczególną uwagę należy zwrócić na zachowania o charakterze agresywnym i autoagresywnym. Zachowanie te mogą wskazywać na występowanie u dziecka trudności o charakterze emocjonalnym lub społecznym. Agresja, zarówno fizyczna jak i słowna, jest sygnałem, że dziecko ma trudności z kontrolowaniem swoich emocji i potrzebuje wsparcia w nauce radzenia sobie z emocjami i poznania alternatywnych sposobów wyrażania uczuć. Dziecko, które w swoich zachowaniach ucieka się do bicia innych, bardzo często ma trudności w radzeniu sobie z frustracją, złością czy lękiem.
Lęki i fobie, zaburzenia snu czy łaknienia, a także częsty smutek, przygnębienie czy wycofanie mogą być ważnym sygnałem świadczącym o tym, że dziecko z czymś sobie nie radzi i bez wątpienia warto skorzystać wtedy z pomocy psychologa i dotyczy to zarówno dzieci młodszych, jak i nastolatków.
Spotkanie z psychologiem warto rozważyć również w sytuacji, gdy dziecko staje się bardziej drażliwe i stan ten utrzymuje się przez dłuższy czas. Może to być sygnał, że dziecko przeżywa jakieś trudności, z którymi nie potrafi poradzić sobie samodzielnie. Wzmożona drażliwość i silne reakcje emocjonalne, mogą pojawiać się różnych, nawet najprostszych kwestiach (przegrana w grze, drobne potknięcia i niepowodzenia), które wcześniej nie miały dla dziecka większego znaczenia.
Dziecko przeżywające silne emocje, ma trudności z uspokojeniem się (nawet z pomocą osoby dorosłej), co z kolei może prowadzić do częstych kłótni, a także problemów z koncentracją.
Objawy psychosomatyczne
To co, dzieje się w naszej sferze psychicznej, często znajduje odzwierciedlenie w objawach fizycznych i nie inaczej jest z dziećmi. Dlatego też warto zwracać uwagę na występowanie u dziecka objawów psychosomatycznych, tak jak np. częste bóle głowy, mdłości i bóle brzucha, zaburzenia snu i łaknienia. Oczywiście, w pierwszej kolejności należy wykluczyć typowo medyczne podłoże tych objawów. Jednak, jeżeli badania lekarskie nie będą w stanie wskazać źródła tych objawów, warto skonsultować się z psychologiem, który poszuka ich w sferze psychicznej.
Trudności w skupieniu uwagi i niechęć do zajęć przedszkolnych lub szkolnych
Niechęć do uczestnictwa w zajęciach przedszkolnych czy szkolnych również może być ważnym sygnałem świadczącym o tym, że u dziecka występują jakieś trudności, z którymi sobie nie radzi. Dziecko wykazujące trudności w zakresie koncentracji uwagi, mające problemy z zapamiętaniem materiały czy rozwiązywaniem zadań może czuć się sfrustrowane, co z kolei będzie przekładać się na niechęć do zdobywania nowej wiedzy czy uczęszczania do przedszkola.
Tego typu zachowania mogą mieć różne podłoże, jak np. występowanie specyficznych trudności w nauce (jak dysleksja czy dyskalkulia), trudności w relacjach z rówieśnikami i/lub nauczycielami czy też wskazywać na niską samoocenę dziecka. Rozmowa z psychologiem pomoże nie tylko zidentyfikować źródło niechęci dziecka do uczestnictwa w zajęciach przedszkolnych czy szkolnych, ale tez może okazać się pomocna w poszukiwaniu sposobów poradzenia sobie z nimi.
Niesamodzielność i inne trudności w codziennym funkcjonowaniu
Ważnym sygnałem, wskazującym, że warto udać się z dzieckiem to psychologa może być również brak samodzielności, a także trudności z wykonywaniem czynności samoobsługowych. Warto skonsultować się ze specjalistą również wtedy, kiedy dziecko często zapomina o różnych rzeczach, gubi się i trudno mu się odnaleźć w otoczeniu, nie wie jak powinno się zachować.
Szczególna uwagę warto też zwrócić na regres w rozwoju dziecka. Jeżeli dziecka zaczyna nagle zachowywać się tak, jakby miało mniej lat niż w rzeczywistości lub kiedy zdaje się tracić dotychczas nabyte umiejętności. Jeżeli stan sten trwa kilka dni może wiązać się ze skokami rozwojowymi, jednak w przypadku kiedy obserwuje się go u dziecka przez dłuższy czas, bez wątpienia należy skontaktować się z psychologiem.
Trudna sytuacja rodzinna
Sytuacja rodzinna dziecka i zachodzące w niej zmiany mają realny wpływ na jego sposób funkcjonowania i zachowanie. Dlatego, jeżeli w życiu dziecka i jego rodziny zaszły istotne zmiany, jak np. separacja lub rozwód rodziców, śmierć bliskiej osoby czy też pojawienie się rodzeństwa i zmiany te generują u dziecka silny stres lub niekorzystnie wpływają na zmiany w zachowaniu dziecka, należy skonsultować się z psychologiem. Podczas spotkania z psychologiem, dziecko nie tylko będzie miało możliwość lepszego zrozumienia zaistniałej sytuacji, ale również uzyska pomoc w nauce radzenia sobie z nią. Co więcej, taka wizyta może okazać się dużym wsparciem również dla rodziców, którym zostaną udzielone wskazówki dotyczące dalszego postępowania.
Zmiana stosunku do jedzenia
Zaburzenia łaknienia to jedne z objawów mogących świadczyć zarówno o problemach stricte zdrowotnych, jak również o trudnościach związanych ze sferą psychiczną. Szczególną uwagę warto zwrócić na sytuację, w której dziecko traci zainteresowanie jedzeniem, odmawia posiłków lub przez dłuży czas je niewiele. Takie zachowania mogą wskazywać, że dziecko ma trudności w radzeniu sobie z emocjami takimi jak stres czy strach.
Uwagę powinny zwrócić również takie kwestie jak nadmierny apetyt, podjadanie czy wręcz kompulsywne objadanie się. Może do świadczyć o tym, iż dziecko nie radzi sobie z przeżywanymi emocjami i używa mechanizmu jedzenia sobie z tym, co czuje, z samotnością czy frustracją.
Nadmierny perfekcjonizm i strach przed porażką
Mimo, że mogły się wydawać, iż w perfekcjonizmie nie nic złego, to warto mu się uważnie przyjrzeć. Dziecko będące perfekcjonistą stawia sobie zbyt wysokie wymagania i dąży do doskonałości we wszystkim co robi, co z czasem może doprowadzić do poważnych problemów emocjonalnych i psychicznych. Ze strachu przed porażką, dziecko wykazujące się nadmiernym perfekcjonizmem, może odmawiać udziału w zajęciach lub też rezygnować z różnego typu aktywności, byleby tylko uniknąć niepowodzenia.
Strach przed porażką i nadmierny perfekcjonizm często idą w parze z negatywnym myśleniem o sobie i niską samooceną dziecka, które nigdy nie czuje się wystarczająco dobre.
Sygnały od nauczycieli i specjalistów
Psycholodzy, logopedzi i terapeuci zatrudniani są już nie tylko w szkołach, ale również w przedszkolach, a nawet w żłobkach. Prowadzą oni badania przesiewowe, które mają na celu wychwycenie trudności dziecka. Jednak, nie tylko specjaliści, ale również nauczyciele są w stanie zauważyć niepokojące sygnały i zachowania dziecka. Nie należy ich bagatelizować, lecz uważanie się im przyjrzeć i zgodnie z sugestią skonsultować się z psychologiem.
Wymienione kwestie bez wątpienia stanowią przesłankę do konsultacji z psychologiem, jednak nie trzeba czekać na pojawienie się „sygnałów ostrzegawczych”. Kiedy więc umówić się na konsultacje z psychologiem dziecięcym? Zawsze wtedy, kiedy jakakolwiek kwestia związana z rozwojem dziecka lub jego zachowaniem wzbudza niepokój, a także wtedy kiedy rodzic przeżywa trudne emocje lub z czymś sobie nie radzi.
Spotkanie dziecka z psychologiem może okazać się pomocne w nauce radzenia sobie z emocjami, adaptacji do zmian i poradzeniu sobie z różnymi doświadczeniami. Dzięki niemu dziecko nie tylko otrzyma wsparcie w zakresie zdrowia psychicznego, ale również będzie mogło poszerzyć swoje kompetencje społeczne. Ponadto, psycholog może okazać się istotnym wsparciem we wzmacnianiu poczucia własnej wartości dziecka.
Z kolei rodzicom, konsultacje z psychologiem dziecięcym, mogą pomóc w lepszym zrozumieniu emocjonalnych potrzeb ich dziecka, pozwolą poznać efektywne metody komunikacji z dzieckiem i udzielaniu mu wsparcia, a także w uporaniu się z emocjami towarzyszącymi rodzicielskim wyzwaniom. Tak naprawdę, wsparcie specjalisty, jakim jest psycholog dziecięcy, może okazać się pomocne dla całej rodziny na różnych etapach i warto z tego wsparcia korzystać.
