Obgryzanie paznokci to jeden z tych dziecięcych nawyków, którego rodzice chcą się pozbyć jak najszybciej. Nic dziwnego, bo ani to zdrowe, ani estetyczne. Warto jednak pamiętać, że obgryzanie paznokci to nie tylko nieelegancki nawyk, ale przede wszystkim ważny sygnał dla rodzica. Nie wystarczy zatem zaopatrzyć się w magiczny lakier lub inny preparat przeciwdziałający nawykowi, czy też pozaklejać palców kolorowymi plastrami, lecz przede wszystkim należy poszukać przyczyny problemu nieco głębiej.
Nie ignoruj tego
Mimo, że paznokcie zdarza się obgryzać nie tylko dzieciom, ale również dorosłym, to u tych pierwszych zdarza się to o wiele częściej i wymaga szczególnej uwagi. Mogłoby się zdawać, że obgryzanie paznokci to tylko nieestetyczny nawyk, ale tak naprawdę kryje się pod nim o wiele więcej. Takie zachowanie, to ważny sygnał wysyłany przez dziecko, którego nie należy bagatelizować. Nawyk obgryzania paznokci może pojawić się u dziecka około 5 roku życia (w niektórych przypadkach nawet wcześniej) i najczęściej wiąże się on z emocjami przeżywanymi przez dziecko, a jego zadaniem jest rozładowanie napięcia.
Zatem, kiedy dziecko zaczyna obgryzać paznokcie, należy uważnie obserwować jego zachowanie, a przede wszystkim podjąć rozmowę o problemach i emocjach, z którymi się mierzy. Przyczyną obgryzania paznokci przez dziecko może być bowiem doświadczanie trudnych sytuacji, z którymi nie umie sobie poradzić, ale też stres związany z doświadczeniami życiowymi, których niedawno doświadczyło dziecko, np. przeprowadzka, zmiana szkoły. Również niepewność pojawiająca się w nowych dla dziecka sytuacjach, takich jak np. pójście do przedszkola, pojawienie się nowego członka rodziny, mogą przyczynić się do pojawienia się nawyku obgryzania paznokci. Napięcie wywołane problemami w nauce czy też trudnościami w nawiązaniu lub utrzymaniu relacji społecznych, również mogą przyczynić się do poszukiwania ujścia tych emocji właśnie w tym zachowaniu.
Przyczyną występowania tego nawyku może być również przeniesienie nawyku ssania kciuka czy też nieodpowiednia higiena paznokci.
Szukając przyczyn występowania nawyku obgryzania paznokcie, nie można zapomnieć o jeszcze jednym z nich, jakim jest po prostu nuda, która wywołuje dziecka poczucie dyskomfortu i zwiększa napięcie. Obgryzając paznokcie dziecko pozbywa się dyskomfortu.
Do czego to prowadzi?
Nawyk obgryzania paznokci jest nie tylko nieestetyczny, ale przede wszystkim niezdrowy. Może prowadzić do wielu poważnych konsekwencji zdrowotnych, takich jak np. zapalnie jamy ustnej, zakażanie dróg pokarmowych i przenoszenie do układu pokarmowego bakterii znajdujących się na rękach, jak również problemy stomatologiczne (wady zgryzu, zaburzenia czynności układu ruchu narządu żucia, zniekształcenie szczękowe).
Natomiast, w przypadku nieleczenia problemów związanych z powstawaniem ran na skórze otaczającej paznokcie, może dojść także do uszkodzenia naskórka i płytki paznokcia, w tym również całkowitej jej deformacji.
Mimo tego, iż konsekwencje typowo zdrowotne są bardzo istotne, nie można zapominać o tym, że obgryzanie paznokci może mieć również swoje skutki społeczne. Nawyk ten uznawany jest za nieestetyczny, nieelegancki czy obrzydliwy, a niektórzy nawet mogą uznać go za swego rodzaju brak kompetencji społecznych, co z kolei może prowadzić do trudności w funkcjonowaniu w grupie rówieśniczej, a nawet do odrzucenia przez nią dziecka.
Lakier nie zadziała
W aptekach można zaleźć różnego rodzaju preparaty czy lakiery mające na celu wsparcie dziecka w walce z obgryzaniem paznokci i powstrzymaniem go przed tą czynnością. Niestety, samo zastosowanie preparatu nie wystarczy. I choć nie kwestionuję tu działania środków farmaceutycznych, to nie jest on wystarczający przede wszystkim dlatego, że za obgryzaniem paznokci kryją się problemy i trudności dziecka, a na to żaden lakier nie pomoże. Zdecydowanie lepszym rozwiązaniem będzie spokojna rozmowa z dzieckiem na temat jego problemów, pomoc w ich rozwiązaniu czy wyeliminowanie czynników stresująco wpływających na dziecko (lub chociaż ich zmniejszenie). Może okazać się też, że konieczna będzie wizyta u specjalisty, np. psychologa, który pomoże dziecku uporać się z jego problemami i trudnościami.
W walce z czynnościami nawykowymi, jakimi jest obgryzanie paznokci, pomoce mogą okazać się również pozytywne wzmocnienia zachowań i sytuacji, w których dziecko nie podejmuje tej czynności. Warto również, w prostych słowach przedstawić konsekwencje obgryzania paznokci, zarówno te estetyczne, jak i zdrowotne, ale bez zbędnego straszenia. Wspólne poszukiwanie rozwiązań także może okazać się bardzo pomocne.
Chcąc wesprzeć dziecko i pomóc mu uporać się z trudnościami, z którymi się mierzy, należy uzbroić się cierpliwość, wyrozumiałość i delikatność. Spokojne i empatyczne podejście może zdziałać więcej niż dziesiątki środków farmaceutycznych i magicznych specyfików.
“Remedium”, które nie pomaga
Nawyk obgryzania paznokci nie jest niczym dobrym, a pozbycie się go niekoniecznie okaże się łatwe i by się z nim uporać dziecko będzie potrzebowało pomocy i wsparcia rodzica. Warto przy tym pamiętać, że z całą pewnością nie pomogą krzyki, upomnienia, ośmieszanie czy, o zgrozo!, kary cielesne w postaci uderzania dziecka po rękach. Takie działania mogą przynieść skutek wręcz odwrotny i nie tylko nasilić problem, ale też niekorzystnie wpłynąć na relację z dzieckiem i jego poczucie bezpieczeństwa, Dziecko widząc, że jego nawyk obgryzania paznokci wywołuje u rodziców złość, może zacząć odczuwać z poczucie winy z tego powodu. Dodatkowo, może to doprowadzić do tego, że w obecności rodziców dziecko będzie za wszelką cenę powstrzymywać się przed tą czynnością, a w sytuacji, gdy nikt nie będzie widział, będzie obgryzało paznokcie z jeszcze większą intensywnością, a przecież nie o to chodzi.
Nuda i nic więcej
Obserwacja dziecka pozwoli zauważyć czy obgryzanie paznokci pojawia się jedynie w sytuacji, kiedy dziecko jest bezczynne i robi to jedynie z nudów. Jeżeli dziecko obgryza paznokcie w sytuacjach, gdy jest bezczynne, np. ogląda bajkę, to z dużym prawdopodobieństwem, pojawienie się tego nawyku będzie miało niewiele wspólnego z trudnościami czy przeżywanymi konfliktami wewnętrznym. W takiej sytuacji warto skierować uwagę dziecka na coś innego, np. podsuwając mu gniotka czy piłkę. Takie zajęcie rąk sprawi, że dziecko z mniejszym prawdopodobieństwem zajmie się obgryzaniem paznokci.
Ważne jednak, by nie poprzestawać na podsunięciu dziecku przedmiotu, które zajęłoby mu ręce, lecz wciąż uważnie je obserwować i poruszyć ten temat w spokojnej, empatycznej rozmowie.
Obgryzanie paznokci to nawyk mogący mieć rożne podłoże i nigdy nie należy go bagatelizować. Kluczem do skutecznej pomocy dziecku jest obserwacja, empatia i zrozumienie dla jego potrzeb, emocji i trudności, z którymi się mierzy. Nie należy koncentrować się tylko na wyeliminowaniu tego nawyku, lecz przede wszystkim spojrzeć na to szerzej i poszukać przyczyny jego występowania. Spokojna rozmowa z dzieckiem i wsparcie mogą zdziałać o wiele więcej niż najskuteczniejsze preparaty z aptecznych półek. Jednak, jeżeli nawet najszczersze rozmowy i największe pokłady empatii nie działają, warto umówić się na konsultację z psychologiem, który bazując na swojej wiedzy i doświadczeniu pomoże dziecku poradzić sobie z tym, z czym aktualnie się mierzy.
